Chồng nợ vợ có phải trả không?

Chồng nợ vợ có phải trả không? phụ thuộc vào tính chất khoản nợ: nếu khoản nợ là nợ chung của vợ chồng theo quy định (ví dụ: khoản nợ phát sinh từ giao dịch do hai vợ chồng thỏa thuận, khoản vay để đáp ứng nhu cầu thiết yếu của gia đình, hoặc khoản phát sinh từ tài sản chung) thì vợ và chồng chịu trách nhiệm liên đới và vợ có thể phải cùng trả. Ngược lại, nếu đó là nợ riêng (vay trước khi kết hôn, hoặc vay sau khi kết hôn nhưng phục vụ mục đích riêng, không liên quan đến sinh hoạt gia đình, không dùng tài sản chung để đảm bảo), thì người vay chịu trách nhiệm chính. Tranh chấp cần dựa trên bằng chứng: hợp đồng, chứng từ chi tiêu, xác nhận bên cho vay, hay chứng minh mục đích khoản vay. Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 quy định rõ nợ chung, nợ riêng và trường hợp phải chịu trách nhiệm liên đới. Khi chủ nợ khởi kiện, tòa án sẽ xác định nợ chung hay riêng trước khi tiến hành kê biên tài sản.

Xác định thời điểm và nguồn gốc khoản nợ

Kiểm tra: khoản nợ phát sinh trước hay sau khi đăng ký kết hôn; khoản nợ dùng cho mục đích gì; có văn bản, hợp đồng hay không; có sử dụng tài sản chung để thực hiện giao dịch hay không.

Nếu khoản nợ phát sinh trước khi kết hôn, thông thường đó là nợ riêng của người vay (trừ khi sau này vợ/chồng thỏa thuận chuyển thành nợ chung).

Nếu khoản nợ phát sinh trong thời kỳ hôn nhân, cần xem xét mục đích khoản vay (phục vụ sinh hoạt gia đình hay mục đích cá nhân). 

Áp dụng quy định pháp luật (nguyên tắc căn bản)

Luật Hôn nhân và Gia đình quy định vợ chồng chịu trách nhiệm liên đới đối với các khoản nợ: (i) do vợ chồng thỏa thuận cùng xác lập; (ii) do một bên thực hiện nhằm đáp ứng nhu cầu thiết yếu của gia đình; (iii) phát sinh từ việc chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài sản chung; (iv) từ việc dùng tài sản riêng để duy trì, phát triển tài sản chung. Trong các trường hợp này, vợ và chồng cùng phải trả. 

Khoản nợ được coi là nợ riêng khi nào

Nợ riêng là khoản nợ không nhằm đáp ứng nhu cầu thiết yếu của gia đình; không phát sinh từ việc chiếm hữu, sử dụng tài sản chung; không dùng tài sản riêng để tạo thu nhập chung; và không thuộc trường hợp đại diện theo quy định. Nếu chứng minh được nợ là nợ riêng thì chỉ chồng (người vay) chịu trách nhiệm. 

Khi chủ nợ yêu cầu thanh toán hoặc khởi kiện

Chủ nợ có thể kiện ra tòa; tòa sẽ yêu cầu các bên chứng minh nợ chung hay nợ riêng.

Nếu là nợ chung: tài sản chung (theo quy định về tài sản chung vợ chồng) có thể bị kê biên để thi hành án.

Nếu là nợ riêng: chỉ tài sản của người vay (hoặc tài sản dùng để đảm bảo khoản vay) bị xử lý. 

Những chứng cứ cần chuẩn bị nếu bạn là vợ và muốn chứng minh không phải trả

Giấy tờ chứng minh không biết/không đồng ý: không ký hợp đồng, không đồng ý cho dùng tài sản chung.

Chứng từ chứng minh mục đích dùng tiền (nếu là tiêu xài cá nhân, giải trình nguồn tiền).

Biên bản, tin nhắn, chứng từ giao nhận tiền nếu có.

Nếu có chứng cứ cho thấy khoản vay phục vụ sinh hoạt gia đình (ví dụ hóa đơn chữa bệnh, học phí, chi phí sinh hoạt) thì rất khó để từ chối nghĩa vụ liên đới. 

Giải pháp thực tế khi gặp chủ nợ hoặc kiện tụng

Trao đổi, thương lượng trực tiếp với chủ nợ; nếu có thể, yêu cầu chủ nợ chứng minh việc vợ chồng đã thỏa thuận.

Nếu bị khởi kiện: nộp bằng chứng cho tòa để chứng minh khoản nợ là nợ riêng.

Xem xét ký kết thỏa thuận tài sản hoặc văn bản phân chia tài sản để tránh tranh chấp sau này (ví dụ thỏa thuận về chế độ tài sản trước hôn nhân hoặc thỏa thuận trong thời kỳ hôn nhân). 

Những điểm lưu ý quan trọng

Việc chứng minh nợ riêng hay nợ chung thường thực tế phụ thuộc vào chứng cứ và cách tòa định nghĩa “nhu cầu thiết yếu của gia đình”.

Việc một bên không ký nhưng tài sản chung bị dùng để đảm bảo khoản vay là yếu tố khiến tòa thiên về nợ chung.

Vợ/chồng nên lưu giữ hợp đồng, giấy tờ rõ ràng khi góp vốn, bảo lãnh, hoặc khi tài sản chung được dùng làm tài sản đảm bảo.

Tóm lại, câu hỏi “Chồng nợ vợ có phải trả không?” không có câu trả lời tuyệt đối: nếu khoản nợ là nợ chung (phục vụ nhu cầu thiết yếu gia đình, do hai vợ chồng thỏa thuận, hoặc phát sinh từ tài sản chung) thì vợ phải cùng chịu trách nhiệm; nếu là nợ riêng (chứng minh được nguồn gốc, mục đích cá nhân, không liên quan tài sản chung) thì chỉ người vay phải trả. Khi gặp tranh chấp, cần thu thập chứng cứ, thương lượng với chủ nợ hoặc trình bày trước tòa để tòa xác định nợ chung hay riêng theo Luật Hôn nhân và Gia đình.