Nợ riêng là gì?

nợ riêng là khoản nợ mà theo quy định không thuộc nghĩa vụ chung của vợ chồng. Cụ thể, theo Luật Hôn nhân và Gia đình, nợ riêng không nhằm đáp ứng nhu cầu thiết yếu của gia đình; không phát sinh từ việc chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài sản chung; không dùng tài sản riêng để duy trì, phát triển tài sản chung hay để tạo ra nguồn thu nhập chủ yếu của gia đình; và không phải là nghĩa vụ bồi thường thiệt hại mà vợ chồng cùng phải chịu. Nói cách khác, nợ riêng là khoản nợ cá nhân của một bên, thường phát sinh trước hôn nhân hoặc phát sinh sau hôn nhân nhưng phục vụ mục đích cá nhân, không liên quan tài sản chung. Khi cần phân xử, tòa căn cứ hồ sơ, chứng cứ để xác định nợ riêng hay nợ chung.

Khái niệm

“Nợ riêng” theo Luật Hôn nhân và Gia đình là khoản nợ không thuộc các trường hợp phải chịu chung (không nhằm đáp ứng nhu cầu thiết yếu cho gia đình; không phát sinh từ tài sản chung; không dùng tài sản riêng để duy trì phát triển tài sản chung; v.v.). 

Các trường hợp thường được coi là nợ riêng

Khoản vay trước khi kết hôn mà sau đó vợ/chồng không thỏa thuận chuyển thành nợ chung.

Khoản vay sau khi kết hôn nhưng để tiêu xài cá nhân, cờ bạc, giải trí, đầu tư thất bại cho mục đích cá nhân và không có bằng chứng dùng cho nhu cầu gia đình.

Khoản nợ phát sinh từ hành vi trái pháp luật của một bên (nếu không liên quan trách nhiệm của vợ/chồng theo luật). 

Chứng cứ để chứng minh “nợ riêng”

Hợp đồng vay, giấy nhận nợ, giao dịch chứng minh thời điểm vay (trước hay sau hôn nhân).

Chứng từ chi tiêu số tiền vay (hóa đơn, chuyển khoản, chứng từ chứng minh dùng tiền cho việc cá nhân).

Bằng chứng chứng minh không sử dụng tài sản chung hoặc không có thỏa thuận với vợ/chồng.

Quy trình xử lý khi có tranh chấp

Chủ nợ yêu cầu thanh toán → nếu vợ/chồng một bên bị khởi kiện, tòa sẽ yêu cầu các bên cung cấp chứng cứ, xác minh mục đích khoản vay.

Tòa án dựa trên chứng cứ thực tế để xác định nợ chung hay nợ riêng; nếu là nợ riêng, chỉ người vay chịu trách nhiệm; nếu là nợ chung, vợ/chồng phải chịu trách nhiệm liên đới. 

Dù là nợ riêng, nếu tài sản chung đã bị dùng làm tài sản đảm bảo (ví dụ chồng dùng nhà chung để thế chấp) thì tài sản đó vẫn có thể bị ảnh hưởng nếu người vay không chứng minh được tính chất riêng của khoản vay.

Vợ/chồng nên phòng ngừa bằng cách: không để tài sản chung bị dùng mà không có sự đồng ý, lưu giữ biên bản, văn bản chứng minh thỏa thuận tài sản. 

Tóm lại, “Nợ riêng là gì?” — đó là khoản nợ mang tính cá nhân của một bên, không nhằm phục vụ nhu cầu thiết yếu của gia đình, không phát sinh từ tài sản chung và không dùng tài sản riêng để tạo ra lợi ích chung. Khi có tranh chấp, cần dựa trên chứng cứ (hợp đồng, chứng từ chi tiêu, thời điểm phát sinh) để tòa án xác định. Để tránh rủi ro, vợ/chồng nên lưu trữ chứng từ, rõ ràng khi sử dụng tài sản chung làm bảo đảm, hoặc lập thỏa thuận bằng văn bản khi cần.